Samsun’un biri merkez olmak üzere on beş ilçesi vardır:

Merkez: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 368.574 olup, 303.979’u ilçe merkezinde, 64.595’i köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 50, Çayırkent bucağına bağlı 12, Taflan bucağına bağlı 17 köyü vardır. İlçe toprakları genellikle dağlık ve engebelidir. Fakat, diğer Doğu Karadeniz il merkezlerinden farklı olarak, ilçede çok dik yamaçlar ve yerleşime elverişsiz topraklar çok azdır. Kürtün Çayı ve Mert Irmağı başlıca akarsularıdır.

Ekonomisi, tarım ve sanâyiye dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri tütün, mısır, buğday, fındık, elma, şeftali, arpa olup, akarsu boylarında sebzecilik gelişmiştir. Karadeniz Bakır İşletmesi A.Ş. Samsun İzabe Tesisleri, sigara fabrikası, yem fabrikası, azot sanâyii, un fabrikaları, ilâç fabrikası başlıca sanâyi kuruluşlarıdır.

İlçe merkezi, Mert Irmağının denize döküldüğü yerde kurulmuştur. DoğuKaradeniz illerini Ankara’ya bağlayan yolun kavşak noktasındadır. İlçe merkezi, 1869 senesinde büyük bir yangın geçirmiştir. Mutasarrıf Muhlis Esad Paşa, İsviçre’den getirdiği mîmârlara şehrin yeni îmâr plânını yaptırmış ve şehir bu plâna göre gelişmiştir. Samsun, 19 Mayıs 1919 ile târihî bir yer olmuştur. İstiklâl Harbinin başlangıcı Atatürk’ün 19 Mayısta Samsun’a çıkışı kabul edilmiştir. Samsun, yeni kurulmuş modern şehirdir. Selçukluların kurduğu eski Samsun tamâmen yanmıştır. Her sene 1 Temmuzda açılan ve bir ay devam eden Samsun Fuarı (19 Mayıs Karadeniz Fuarı) Samsun’a hareket kazandırır.

Alaçam: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 43.162 olup, 12.097’si ilçe merkezinde, 31.065’i köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 54 köyü vardır. İlçe toprakları genelde dağlık olup, Küre Dağları engebelendirir. Dağlar, akarsu vâdileriyle parçalanmıştır. Ovalar, akarsu vâdilerinde yer alır. Başlıca akarsuyu Taşkeklik Deresidir.

Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri tütün, buğday, fındık, arpa ve çavdardır. Balıkçılık ekonomide önemli yer tutar. Hamsi, istavrit, palamut, lüfer, kefal, barbunya, mezgit ve kalkan balıkları avlanır. İlçe merkezi deniz kıyısında kurulmuştur. Sinop-Samsun kara yolu ilçenin kenarından geçer. İlçe merkezine 78 km mesâfededir. 1944’te ilçe olan Alaçam’ın belediyesi 1884’te kurulmuştur.

Asarcık: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 16.342 olup, 1488’i ilçe merkezinde, 14.854’ü köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 12 köyü vardır. İlçe toprakları orta yükseklikte engebeli arâziden meydana gelir. Canik Dağları bütün toprakları engebelendirir.

Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri, buğday, mısır, arpa olup ayrıca az miktarda şeftali ve elma yetiştirilir. Arıcılık, hayvancılık ve halıcılık önemli gelir kaynaklarıdır. İlçe merkezi Canik Dağlarının yüksek kesimlerinde yer alır. Kavak ilçesine bağlı bucakken 19 Haziran 1987’de 3392 sayılı kânunla ilçe oldu.

Ayvacık: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 28.112 olup, 5375’i ilçe merkezinde, 22.737’si köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 20 köyü vardır. İlçe toprakları CanikDağları ile engebelenmiştir. Dağlar, akarsu vâdileriyle parçalanmıştır. Başlıca akarsuyu Yeşilırmak’tır. Ovalar akarsu boylarında yer alır.

Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri mısır, buğday, pirinç ve tütündür. Sebze ve meyve yetiştiriciliği gelişmiştir. Yüksek kesimlerinde hayvancılık yapılır. İlçe merkezi Yeşilırmak kıyısında kurulmuştur. Çarşamba ilçesine bağlı bucakken 9 Mayıs 1990’da 3644 sayılı kânunla ilçe oldu.

Bafra: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 153.701 olup, 65.600’ü ilçe merkezinde, 88.101’i köylerde yaşamaktadır. İlçe toprakları genelde düzdür. Kuzeyinde Bafra Ovası, güneyinde ise Küre ve Canik dağları yer alır. Dağlar küçük akarsularla parçalanmıştır. En önemli akarsuyu Kızılırmak’tır. Bafra Ovasında birçok göl vardır. Bunlar, Karaboğaz, Balık, Dutdibi, Limon, Uzun, Hayırlı, İnce, Cernek ve Tombul gölleridir. Etrâfı bataklık ve sazlık olan göllerin yakınlarında yer yer ormanlık alanlar vardır.

Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri mısır, buğday, pirinç, ayçiçeği, şekerpancarı ve tütündür. Tütünü dünyâca meşhurdur. Ovada sebzecilik gelişmiştir. Hayvancılık önemli gelir kaynağıdır. Karaköy’de bulunan harada sığır, koyun ve tavuk yetiştirilir. Kıyı kesimlerde balıkçılık yapılır. Hamsi, istavrit, lüfer, palamut, kefal, mezgit balıkları avlanır. Ovadaki göllerde tatlı su balıkları üretilir. Ormancılık gelişmiş olup, ilçede orman ürünlerini değerlendiren birçok kooperatif kurulmuştur. Çeltik, kereste, salça ve yem fabrikaları başlıca sanâyi kuruluşlarıdır.

İlçe merkezi, Kızılırmak kıyısındaki düz bir alanda kurulmuştur. Sinop-Samsun karayolu üzerinde yer alır. İl merkezine 50 km mesâfededir. Çok eski bir yerleşim merkezidir. İlin merkez ilçeden sonra en büyük ilçesidir. İlçe belediyesi Cumhûriyetten önce kurulmuştur.

Ballıca: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 28.947 olup, 6212’si ilçe merkezinde, 22.735’i köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 35 köyü vardır. İlçe toprakları genelde düz olup, Bafra Ovasında yer alır. Güneyini Canik Dağları engebelendirir.

Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri mısır, buğday, pirinç, ayçiçeği, şekerpancarı ve tütündür. Akarsu boylarında sebze yetiştiriciliği gelişmiştir. Hayvancılık ve balıkçılık önemli gelir kaynağıdır. İlçe merkezi Bafra-Samsun karayolu üzerinde kurulmuştur. Bafra’ya bağlı belediyelik bir köyken 19 Haziran 1987’de 3392 sayılı kânunla ilçe oldu. Eski ismi Ballıca’dır. Bünyesinde bir sigara fabrikası vardır. Turistik bir gelişme göstermektedir.

Çarşamba: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 124.270 olup, 38.863’ü ilçe merkezinde, 85.407’si köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 82, Dikbıyık bucağına bağlı 29 köyü vardır. İlçe toprakları Yeşilırmak Platosu üzerinde yer alır. Güneyini Canik Dağları engebelendirir. Başlıca akarsuyu Yeşilırmak’tır. Yeşilırmak’ın Karadeniz’e döküldüğü yerde Türkiye’nin en önemli ovalarından olan Çarşamba Ovası yer alır. Ovada etrafı sazlık ve bataklık olan birçok göl vardır. Canik Dağlarının kuzey yamaçları ladin ve kayın ormanlarıyla kaplıdır.

Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri, mısır, buğday, pirinç, fasulye, tütün, ayçiçeği, soya, şekerpancarı ve sarmısaktır. Sebze ve meyve yetiştiriciliği yaygın olarak yapılır. Şeftali, elma ve fındık önemli ölçüde üretilir. Dağlık kesimlerde hayvancılık başlıca geçim kaynağıdır. Çeltik, konserve, nebati yağ, un, orman ürünleri, plastik ve fındık işleyen fabrikalar başlıca sanâyi kuruluşlarıdır.

İlçe merkezi, Çarşamba Ovasında, Yeşilırmak’ın iki yakasında kurulmuştur. Samsun-Ordu karayolu ilçeden geçer. Samsun’a demiryolu bağlantısı da vardır. İl merkezine 37 km mesâfededir. ilçe belediyesi 1925’te kurulmuştur. Verimli Çarşamba Ovası 400 km kanal, 67 köprü, 87 kutu menfez, 680 m kıyı koruma duvarı, 130 km kaplamasız, 100 km stabilize işletme yoluyla tarıma uygun hâle getirilerek sel felâketlerine karşı tedbir alınmıştır.

Havza: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 62.564 olup, 17.962’si ilçe merkezinde, 44.602’si köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 64, Çakıralan bucağına bağlı 17 köyü vardır. Yüzölçümü 793 km2 olup, nüfus yoğunluğu 79’dur. İlçe toprakları orta yükseklikte engebeli arâziden meydana gelir. Başlıca akarsuları, Tersakan Çayı ve kolları toplar.

Ekonomisi tarıma dayalıdır. Tarım ürünlerinin başlıcaları şekerpancarı, buğday, arpa, ayçiçeği, tütün olup, ayrıca az miktarda elma, mısır ve şeftali yetiştirilir. Şekerpancarı ekimiyle sığır besiciliği gelişmiştir. Çeltek köyü yakınındaki linyit ocakları işletilmektedir. İlçe, un fabrikalarının çokluğuyla ve termal kaplıcalarıyla tanınmaktadır.

İlçe merkezi, Tersakan Çayı vâdisinde kurulmuştur. Amasya-Samsun demiryolu ve Merzifon-Samsun karayolu ilçeden geçer. İl merkezine 81 km mesâfededir. İlçe belediyesi 1870’ten beri faaliyetini sürdürmektedir.

Kavak: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 32.949 olup, 5745’i ilçe merkezinde 27.204’ü köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 80 köyü vardır. İlçe topraklarını Canik Dağları engebelendirir. Büyük kısmı orta yükseklikte bir plato görünümündedir. Mert Irmağı veGökdere başlıca akarsularıdır.

Ekonomisi tarıma dayalıdır. Tarım ürünleri arasında şekerpancarı, buğday, mısır, arpa ilk sırada olup, ayrıca az miktarda elma, şeftali ayçiçeği ve baklagiller yetiştirilir. Şekerpancarı üretimine bağlı olarak sığır besiciliği yaygınlaşmıştır. Yüksek kesimlerde daha çok koyun beslenir.

İlçe merkezi, Mert Irmağı Vâdisinde kurulmuştur. Ankara-Samsun karayolu ilçenin 1 km güneyinden geçer. İl merkezine 46 km mesâfededir. Amasya-Samsun demiryolu ilçe merkezinden geçer. 1934’te ilçe olan Kavak’ın belediyesi aynı yıl kurulmuştur. İlçe, tuğla ve kiremit fabrikalarıyla kireç sanâyii bakımından ün yapmıştır.

Lâdik: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 26.697 olup, 8061’i ilçe merkezinde 18.636’sı köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 43, Şeyhli bucağına bağlı 10 köyü vardır. Yüzölçümü 558 km2 olup, nüfus yoğunluğu 47’dir. İlçe topraklarının kuzey ve doğusunu Canik Dağları, güneyini ise Karamer Dağı ve Amasya Akdağı engebelendirir. Bu dağların orta kesiminde çöküntü alanları ve Lâdik Gölü yer alır. Başlıca akarsuyu Tersakan Çayıdır.

Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri, şekerpancarı, buğday, arpa ve mısır olup, ayrıca az miktarda ayçiçeği, elma ve şeftali yetiştirilir. Şekerpancarı üretimine bağlı olarak sığır besiciliği gelişmiştir. Ladik Gölünde tatlı su balıkçılığı yapılmaktadır. Halı ve kilim dokumacılığı yaygın olan el sanatlarıdır.

İlçe merkezi Akdağ eteklerinde kurulmuştur. İl merkezine 77 km mesâfededir. Osmanlı devrinde Anadolu’nun ikinci derece kültür merkezi olmuş bir yerleşim birimidir. Tabiî güzellikleri yanında târihî eserler bakımından da zengindir. İlçe belediyesi Cumhûriyetten önce kurulmuştur.

Salıpazarı: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 29.561 olup, 3644’ü ilçe merkezinde 25.917’si köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 35 köyü vardır. İlçe toprakları genelde düzdür. Güneyini CanikDağları engebelendirir. Başlıca akarsuları Terme Çayı, Yeşilırmak ve kollarıdır.

Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri mısır, buğday, pirinç, fasulye, tütün, ayçiçeği, soya, şekerpancarıdır. Akarsu boylarında sebze ve meyve yetiştiriciliği yaygındır. Dağlık kesimlerde hayvancılık yapılır. İlçe merkezi Canik Dağları eteklerinde kurulmuştur. Çarşamba ilçesine bağlı bir belediyelik köyken 19 Haziran 1987’de 3392 sayılı kânunla ilçe oldu. Belediyesi 1973’ten beri hizmet vermektedir.

Tekkeköy: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu, 48.730 olup, 11.351’i ilçe merkezinde 37.379’u köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 41 köyü vardır. İlçe toprakları dar kıyı ovası ve ardından yükselen dağlardan meydana gelir. Güneyini Canik Dağları engebelendirir.

Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri tütün, mısır, buğday, fındık, elma, şeftali, arpa olup akarsu boylarında sebze yetiştiriciliği yapılır. İlçe merkezi, Canik Dağlarının eteklerinde kurulmuştur. Samsun-Çarşamba demiryolu ilçeden geçer. İl merkeziyle birleşmek üzeredir. Merkez ilçeye bağlı belediyelik bir köyken, 19 Haziran 1987’de 3392 sayılı kânunla ilçe oldu. Belediyesi 1956 yılında kurulmuştur.

Terme: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 81.668 olup, 20.381’i ilçe merkezinde, 61.287’si köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 59 köyü vardır. Canik Dağlarının kuzey eteklerinden başlayan ilçe toprakları genelde düzlüktür. Çarşamba Ovasının bir bölümü ilçe sınırları içinde kalır. Terme, Veziroğlu çayları ve Akçay başlıca akarsularıdır. Karadeniz kıyısında birçok lagün gölü vardır. Sazlık ve bataklıklarla kaplı bu göller balık açısından oldukça zengindir.

Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri mısır, fındık, pirinç, soya fasulyesi ve elma olup, ayrıca az miktarda tütün, buğday, ayçiçeği ve şeftali yetiştirilir. Hayvancılık ve balıkçılık önemli gelir kaynaklarıdır. Ova köylerinde kavak yetiştiriciliği yaygın olarak yapılır. Alüminyum tel ve profil boru, plastik malzeme, çeltik ve orman ürünlerini işleyen fabrikalar başlıca sanâyi kuruluşlarıdır.

İlçe merkezi, Terme Çayı kıyısında kurulmuştur. Samsun-Ordu karayolu ilçeden geçer. İl merkezine 59 km mesâfededir. Belediyesi Cumhûriyet öncesinden beri faaliyetlerini sürdürmektedir.

Vezirköprü: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 102.503 olup, 20.633’ü ilçe merkezinde, 81.870’i köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 86, Beşpınar bucağına bağlı 16, Köprübaşı bucağına bağlı 17, Mezra bucağına bağlı 15 köyü vardır. Yüzölçümü 1713 km2 olup, nüfus yoğunluğu 60’tır. İlçe toprakları akarsu vâdileriyle parçalanmış engebeli arâziden meydana gelir. Akçay ve Ustalaz çayları başlıca akarsularıdır. Dağlar kayın, meşe, kızılçam, karaçam ve sarıçamlardan meydana gelen ormanlarla kaplıdır.

Ekonomisi tarım ve ormancılığa dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri şekerpancarı, buğday, arpa, mısır, ayçiçeği, tütün ve elma olup, ayrıca az miktarda sebze ve meyve yetiştirilir. Orman Ürünleri Sanâyi Müessesesi başlıca sanâyi kuruluşudur. İlçe topraklarında mermer yatakları vardır.

İlçe merkezi, Havza-Alaçam karayolu üzerinde yer alır. İl merkezine 116 km mesâfededir. Köprülü Mehmed Paşa zamânında büyük bir îmâr gördü. O devirden kalma târihî eserleriyle meşhurdur. Köprülü Mehmed Paşanın Vezirköprülü olan hanımı Ayşe Hâtun, oğulları sadrazam Fâzıl Ahmed ve kardeşi Fâzıl Mustafa Paşalar da Vezirköprü’yü îmâr etmiştir. İlçe belediyesi 1868’de kurulmuştur.

Yakakent: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 10.620 olup, 3914’ü ilçe merkezinde, 6706’sı köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 10 köyü vardır. İlçe toprakları dar kıyı ovası ve ardından yükselen Küre Dağlarından meydana gelir. Dağlar, küçük akarsularla parçalanmıştır.

Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri, tütün, buğday, fındık, arpa ve çavdardır. Balıkçılık önemli geçim kaynağıdır. İlçe merkezi deniz kıyısında kurulmuştur. Sinop-Samsun karayolu ilçeden geçer. İl merkezine 85 km mesâfededir. İlçe önemli bir turistik merkezdir. Alaçam’a bağlı bir bucakken 9 Mayıs 1990’da 3644 sayılı kânunla ilçe oldu. Belediyesi 1963’te kurulmuştur.